Αφού πρώτα διαβάσετε τις οδηγίες στην αριστερή στήλη του blog (Πώς να κατεβάσετε την εφημερίδα), πατώντας στην παραπάνω εικόνα θα ξεκινήσετε την διαδικασία για να κατεβάσετε το 17ο τεύχος της εφημερίδας του συλλόγου μας "Η Καστάνια μας" .
Εάν το link δε δουλεύει σας παρακαλούμε ενημερώστε μας είτε αφήνοντας σχόλιο στο άρθρο (κάτω δεξιά) είτε μέσω mail ώστε να το διορθώσουμεε
Πέμπτη 17 Δεκεμβρίου 2009
Δείτε ηλεκτρονικά το ημερολόγιο μας για το 2010
Εαν θέλετε να δείτε το ημερολόγιο που ετοίμασε ο συλλογός μας για το 2010,πρώτα δείτε στην αριστερη στήλη τις οδηγίες και στη συνέχεια για να το κατεβάστε πατήστε >>ΕΔΩ<<< .
Εάν το link δε δουλέυει σας παρακαλούμε ενημερώστε μας είτε αφήνοντας σχόλιο στο άρθρο (κάτω δεξιά) είτε μέσω mail ώστε να το διορθώσουμε
Εάν το link δε δουλέυει σας παρακαλούμε ενημερώστε μας είτε αφήνοντας σχόλιο στο άρθρο (κάτω δεξιά) είτε μέσω mail ώστε να το διορθώσουμε
Σάββατο 5 Δεκεμβρίου 2009
Γράμμα από την Αμερική
Η ελληνική οικογένεια στην Αμερική
Μέσα στον Αγώνα της καθημερινότητας, για επιβίωση και πλουτισμό, η Ελληνική οικογένεια αντιμετωπίζει το δίλλημα της απομόνωσης ή της αφομοίωσης με το παρελθόν. Και οι δυο αυτές περιπτώσεις είναι ακραία λύση συμπεριφοράς τόσο από εθνικής πλευράς όσο και από ηθικής και παραδοσιακής.
Η απομόνωση δημιουργεί έναν σκληρό πυρήνα άρνησης μιας πραγματικότητας που υπάρχει σε κάθε βήμα μας και που κινεί την κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον στο οποίο ήρθαμε να ζήσουμε. Η άρνηση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα τον συναισθηματικό μαρασμό και δυσχεραίνει την προσαρμογή στον καινούργιο τρόπο ζωής.
Η αφομοίωση, πάλι, απαλλοτριώνει την εθνική υπόσταση και παρασύρει στον αφανισμό της φυλής μας. Έτσι, χάνοντας την Εθνική μας ταυτότητα προσπαθούμε να αναζητήσουμε μια νέα, για να ξέρουμε ποιοι είμαστε και πώς να ονομάσουμε τον εαυτό μας. Στην περίπτωση αυτή αρνούμαστε να παραδεχτούμε το παρελθόν μας, τις ρίζες μας και την καταγωγή μας και ξεκομμένοι παραδεχόμεθα καινούργια συνθήματα για μια καινούργια ζωή που αρχίζει σήμερα, χωρίς να έχει χθες.
Τόσο η απομόνωση όσο και η αφομοίωση έχουν σαν οδηγό την άρνηση, οπότε και τ’ αποτελέσματά της είναι αρνητικά. Όμως υπάρχει και η τρίτη λύση, η μέση οδός. Είναι ο δρόμος που θα βοηθήσει το άτομο να ισορροπήσει και ν’ αποτελέσει ζωτική δύναμη, που θα ενισχύσει την παρουσία της Ελληνικής ομάδος στην Αμερική.
Δεν υπάρχουν φραγμοί που θα εμποδίσουν τη διατήρηση του Εθνικού μας χρώματος, της γλώσσας και της παράδοσης μας. Είναι τελείως δική μας απόφαση πώς θα χρησιμοποιήσουμε τα εφόδια μας και πάνω σε ποια θεμέλια θα αναπτυχθεί η Ελληνική οικογένεια για να δημιουργήσει το παρόν και το μέλλον της.
Ακούμε συχνά να λένε πως ορισμένοι άνθρωποι είναι « παλαιών αρχών» ή έχουν απαρχαιωμένες αντιλήψεις. Μήπως αυτό σημαίνει ότι ο κώδικας ηθικής έχει αλλάξει ; όμως οι ηθικές αξίες δεν παλιώνουν ποτέ, μοιάζουν με τους πολύτιμους λίθους που όσα χρόνια κι αν περάσουν διατηρούν τη λάμψη και την αξία τους. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν, να μην “χαθούμε” στη μεγάλη τούτη χώρα. Με το να είμαστε Αμερικανοί δεν σημαίνει πως πάψαμε να είμαστε Έλληνες. Και μέσα από τις Ελληνικές μας ρίζες ας αναλύσουμε τους χυμούς των προγόνων μας να μας γαλουχήσουν, κι ας δείξουμε στα παιδιά μας πώς η φυλή μας και η ιστορία μας δεν φοβούνται καμία σύγκριση γιατί πάντα κατέχουν θέση υπεροχής! Μέσα στην θαλπωρή της θρησκείας μας θα βρούμε τη γαλήνη της ψυχής μας και μέσα στην παράδοση μας θα ανακαλύψουμε όλα τα υλικά που χρειαζόμαστε για να χτίσουμε τον δικό μας κόσμο.
Δεν έχει καμία σημασία αν το διαβατήριο μας λέει πως είμαστε Αμερικανοί πολίτες. Έτυχε και βρεθήκαμε σ’ αυτήν την χώρα. Την σεβόμαστε, την αγαπάμε, ζούμε εδώ, δημιουργούμε. Όμως αυτά δεν μας εμποδίζουν να θυμόμαστε ποιοι είμαστε και από πού κρατάει η φυλή μας. Ας κρατηθούμε ενωμένοι για να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας, την Αμερική και την Πατρίδα μας. Έτσι θα ξέρουμε πώς κάναμε το καθήκον μας απέναντι στα παιδιά μας και τους παραχωρήσαμε μια κληρονομιά την οποία όχι μόνο πρέπει να διαφυλάξουν αλλά και να ’ναι και υπερήφανοι!!!
Καλά Χριστούγεννα! Καλή Πρωτοχρονιά! Πάντα προόδους στον Σύλλογο!
Με τους πατριωτικούς χαιρετισμούς,
Σπυριδούλα (Δ. Μπανάκου) και Θεόδωρος Περδικογιάννης
Mr and Mrs Teddy Perdik
Σπυριδούλα (Δ. Μπανάκου) και Θεόδωρος Περδικογιάννης
Mr and Mrs Teddy Perdik
Τοπικό - ιδιωματικές λέξεις
Μπεσίκι = η κούνια του παιδιού
Πιλαλάω = τρέχω
Καταράκτης = είδος καταπακτής, μικρής εισόδου
Ντρίνικας = αποθήκη για άχυρα-σανό
Γεργάθια = πλεγμένα σκοινιά σαν δίχτυ που μετέφεραν τα άχυρα
Απόστασα = κουράστηκα
Δικριάνι= εργαλείο για λίχνισμα άχυρων
Πολίμι = ελινός
Κριντίρι =μεταλλικό σκεύος για μεταφορά φαγητού στα κτήματα
Παλάτζα =ζυγαριά για οκά
Αστράχα= είδος κρύπτης κάτω από τα κεραμίδια
Σ’ αλιστάρισα = σ’ έκανα έξω φρενών
Φανάρι = αποθήκευση τροφίμων με σήτα για προφύλαξη από τις μύγες
Κάδι = ξύλινο δοχείο αποθήκευσης τυριού
Λαινα= πιθάρι για ελιές
Τσατουμάς= ξύλινη σοβατισμένη μισοχώριση δωματίου με καλάμια
Καρτσακλίδα = ανοιγόκληση του γονάτου του πίσω ποδιού κατσίκας
Λακάω= τρέχω γρήγορα
Μισάντρα = πόρτα που πάει στη σάλα του σπιτιού
Πισκίρι = σεντόνι που σκεπάζω το ψωμί
Κορίτα =ποτίστρα για τα ζώα (μισός κορμός δέντρου κουφωμένος)
Ρούτα = πανί που καθάριζαν το φούρνο
Συνταβλάω= μαζεύω τα καμένα ξύλα πάνω στην φωτιά
Κονάκι = μέρος συνάθροισης ατόμων
Στρούγκα= μαντρί
Νιάκα = πανί που χρησιμοποιούσαν για την μεταφορά των μωρών στις δουλειές
Τρουγκάνι = κουδούνι για τα ζώα
Ραστα = αδιάβροχο παλτό από τρίχα κατσίκας
Ρασοβράκι= είδος μάλλινου παντελονιού
Ζέβλα =εργαλείο που έμπαινε στο ζυγό των βοδιών που όργωναν
Κρικέλι = αυτό ένωνε το ζυγό των βοδιών με το αλέτρι
Σκαλίδα = εξάρτημα αλετριού
Κατσικομούλουκο =στείρο αρσενικό εύσωμο τραγί που οδηγούσε τα πρόβατα
Χαβάνι= παλιό μπρούτζινο γουδί
Τζιβελέκας = τραχανάς
Eνθυμήσεις από τα παλιά στο μαγαζί της Νούλας τον Οκτώβρη 2009,από τους :
Πιλαλάω = τρέχω
Καταράκτης = είδος καταπακτής, μικρής εισόδου
Ντρίνικας = αποθήκη για άχυρα-σανό
Γεργάθια = πλεγμένα σκοινιά σαν δίχτυ που μετέφεραν τα άχυρα
Απόστασα = κουράστηκα
Δικριάνι= εργαλείο για λίχνισμα άχυρων
Πολίμι = ελινός
Κριντίρι =μεταλλικό σκεύος για μεταφορά φαγητού στα κτήματα
Παλάτζα =ζυγαριά για οκά
Αστράχα= είδος κρύπτης κάτω από τα κεραμίδια
Σ’ αλιστάρισα = σ’ έκανα έξω φρενών
Φανάρι = αποθήκευση τροφίμων με σήτα για προφύλαξη από τις μύγες
Κάδι = ξύλινο δοχείο αποθήκευσης τυριού
Λαινα= πιθάρι για ελιές
Τσατουμάς= ξύλινη σοβατισμένη μισοχώριση δωματίου με καλάμια
Καρτσακλίδα = ανοιγόκληση του γονάτου του πίσω ποδιού κατσίκας
Λακάω= τρέχω γρήγορα
Μισάντρα = πόρτα που πάει στη σάλα του σπιτιού
Πισκίρι = σεντόνι που σκεπάζω το ψωμί
Κορίτα =ποτίστρα για τα ζώα (μισός κορμός δέντρου κουφωμένος)
Ρούτα = πανί που καθάριζαν το φούρνο
Συνταβλάω= μαζεύω τα καμένα ξύλα πάνω στην φωτιά
Κονάκι = μέρος συνάθροισης ατόμων
Στρούγκα= μαντρί
Νιάκα = πανί που χρησιμοποιούσαν για την μεταφορά των μωρών στις δουλειές
Τρουγκάνι = κουδούνι για τα ζώα
Ραστα = αδιάβροχο παλτό από τρίχα κατσίκας
Ρασοβράκι= είδος μάλλινου παντελονιού
Ζέβλα =εργαλείο που έμπαινε στο ζυγό των βοδιών που όργωναν
Κρικέλι = αυτό ένωνε το ζυγό των βοδιών με το αλέτρι
Σκαλίδα = εξάρτημα αλετριού
Κατσικομούλουκο =στείρο αρσενικό εύσωμο τραγί που οδηγούσε τα πρόβατα
Χαβάνι= παλιό μπρούτζινο γουδί
Τζιβελέκας = τραχανάς
Eνθυμήσεις από τα παλιά στο μαγαζί της Νούλας τον Οκτώβρη 2009,από τους :
Παναγιώτη και Ποτίτσα Αρφάνη, Στέλιο Καλκίνη, Γεώργιο και Νούλα Καψάλη, Λούη Δ. Μπανάκο
Δευτέρα 2 Νοεμβρίου 2009
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΓΑΜΟΥ
Τα συνοικέσια συνήθως γίνονται από τον προξενητή, ή την προξενήτρα, οι οποίοι όταν θεωρούσαν ότι οι δύο νέοι ταιριάζουν και μπορούν να ενώσουν τις ζωές τους, έρχονται σε επαφές με τους γονείς και συγγενείς αμφοτέρων, το συζητάνε και αφού συμφωνήσουν, γίνονται τα φανερώματα.Προτού πάει ο γαμπρός και η νύφη στην εκκλησία για την στέψη, υπάρχει η εξής συνήθεια: Μαζεύονται οι συγγενείς στο σπίτι της νύφης και του γαμπρού, οι νεόνυμφοι κάθονται σε μια καρέκλα, βάζουν πάνω στα πόδια τους ένα πιάτο, με νερό και με ένα κλωνάρι βασιλικό, αρχίζουν να τους ραντίζουν, συγχρόνως τραγουδούν και χορεύουν όλοι οι συγγενείς και οι παρευρισκόμενοι, στο δε πιάτο ρίχνουν και χρήματα, ευχόμενοι στο νέο ζευγάρι κάθε ευτυχία. Στο τέλος ο γαμπρός και η νύφη παίρνουν το πιάτο και το πετούν κάτω στο πάτωμα και το σπάζουν για γούρι, υπάρχουν και τα εξής τραγούδια:
1.Γαμπρέ μου στα βαφτίσια σου και τώρα στη χαρά σου, τα χιόνια αλεύρια να γινούν και τα πουλιά βουβάλια, και η θάλασσα γλυκό κρασί να πιουν τα παλικάρια.
2.Νύφη μου όταν γεννιόσουνα ήταν η μέρα σχόλη και λειτουργούσαν ο παπάς και οι 12 αποστόλοι
3.Νύφη μου όταν γεννιόσουνα ο ήλιος εκατέβη και σου δώσε την ομορφιά και πάλι πάνω ανέβη
4.Ευχήσου μου πατέρα μου τώρα που με παντρεύεις
Όταν ο γαμπρός παίρνει τη νύφη και φεύγει του τραγουδούν :
“ γαμπρέ μου σε παρακαλώ μια χάρη να μας κάνεις το άνθος που σου δώσαμε να μην μας το μαράνεις ”
Όταν η νύφη πηγαίνει στα πεθερικά της της τραγουδούν:
“ εδώ που ρθες νυφούλα μου στα ανώγεια στα κατώγεια την πεθερά σου να ακούς και να χεις λίγα λόγια ”
Την παραμονή του γάμου στο σπίτι του γαμπρού φτιάχνουν τις πατροπαράδοτες δίπλες και τα άλλα γλυκά όλες οι συγκεντρωμένες γυναίκες τραγουδούν συνέχεια μέχρι να φτιάξουν τα γλυκά.
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Ιδιαίτερες συνήθειες δεν υπάρχουν, χαρακτηριστικά είναι τα εξής μοιρολόγια:ΣΤΟΝ ΝΕΚΡΟ ΓΟΝΙΟ
Σαν του γονιού τη μυρωδιά κλαδάκι δεν μυρίζει, μήτε σγουρός βασιλικός, μήτε και μαντζουράνα, μήτε το μοσχολίβανο που καίει στο θυμιατό στις δεσποτικές γιορτάδες
ΣΕ ΝΕΚΡΟ ΑΝΤΡΑ
Φεγγάρι μου ολόλαμπρο που πας να βασιλεύσεις σκοτείνιασε το σπίτι μας και πας αλλού να φέξεις.
Αφέντη μου κλαίει το σπίτι μας, μοιρολογάει η αυλή μας, στάζουν τα κεραμίδια μας χίλιων λογιών φαρμάκι κι εγώ διψώ και θα το πιώ για τη δική σου αγάπη
ΣΤΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ
Στα μνημόσυνα υπάρχει η συνήθεια, μόλις τελειώσει η εκκλησία μοιράζουν ψωμί, τυρί και κρασί και κάνουν τραπέζι στο σπίτι για συγχώριο.
από το αρχείο του Παναγιώτη Γεωργίου Αρφάνη
Τετάρτη 23 Σεπτεμβρίου 2009
ΟΜΙΛΙΑ ΕΠΙΤΙΜΗΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΠΟΔΗΜΟ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ
15 Αυγούστου 2009. Παναγιωτάρεια 2009,
Φόρος εκκλησίας Μεταμορφώσεως του Σωτήρος
«Ο Απόδημος Ελληνισμός»
«Όπου κι αν στρέψω το βλέμμα μου
όπου κι αν η καρδιά μου ταξιδέψει
πάνω σε σένα θ’ ακουμπήσω Πατρίδα μου
στην καρδιά σου θα νιώσω
να κτυπάει κι η δική μου καρδιά.
Σ’ ευχαριστώ απ’ όπου μου γνέφεις
απ’ όποιο μέρος της γης με χαιρετάς».
Σε όποιο σημείο του ορίζοντα κι αν κοιτάξεις θα δεις να κινείται η ελληνική ψυχή και το ελληνικό πνεύμα.
Σε όλες τις Ηπείρους μια άλλη Ελλάδα κατοικεί και τα παιδιά της απλώνουν τα φτερά τους και δημιουργούν πολιτισμό.
Από το Μέγα Αλέξανδρο και πολύ πριν, το ελληνικό πνεύμα μαγεύει τους λαούς της γης , όποιοι κι αν είναι αυτοί, όποιες γλώσσες κι αν μιλούν, σε όποιες θρησκείες κι αν πιστεύουν.
Μια μικρή και μια μεγάλη Ελλάδα ταξιδεύει παντού και γράφει ιστορία και τραγούδια γλυκά και πονεμένα, όπως αυτό το δημοτικό:
Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο μου,
Η ξενιτειά σε χαίρεται κι εγώ έχω τον καημό σου.
Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδήσω;
Μήλο αν σου στείλω σέπεται, τριαντάφυλλο μαδιέται,
Σταφύλι ξερογιάζεται, κυδώνι μαραγκιάζει.
Να στείλω με τα δάκρυα μου μαντήλι μουσκεμένο,
Τα δάκρυα μου είναι καυτερά, και καίνε το μαντήλι.
Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδήσω;
Πορεύονται, λοιπόν οι Έλληνες σε άλλους τόπους μακρινούς η κοντινούς, διασχίζοντας μεγάλες θάλασσες, απέραντους ουρανούς για να γνωρίσουν καινούργιες πατρίδες, να ζήσουν νέες εμπειρίες , να δημιουργήσουν μια καινούργια ζωή με μόχθο και ιδρώτα. Κι αυτό συνέβαινε από τους αρχαίους χρόνους και συγκεκριμένα από το 10’ αιώνα π.χ., τότε που μεγάλες ομάδες ελληνικού πληθυσμού μεταναστεύουν προς τα ανατολικά και δημιουργούν αποικίες στις ακτές της Μ. Ασίας, εκεί που ήκμασαν σπουδαίες πολιτιστικές πόλεις.
Οι Αιολείς ήταν ομάδες που ξεκίνησαν από τη Θεσσαλία και τη Βοιωτία και δημιούργησαν την Αιολίδα (απέναντι από τη Λέσβο) στις Βόρειες ακτές της Μ. Α . Οι Ίωνες που ξεκίνησαν από την Αττική, την Εύβοια, την Αργολίδα και την Κορινθία δημιούργησαν στην Μ. Ασία την Ιωνία (απέναντι από τη Χίο τη Σάμο και την Ικαρία). Και τέλος, οι Δωριείς, που εγκαταστάθηκαν στην Πελοπόννησο, ακολούθησαν το μεταναστευτικό ρεύμα και αποίκισαν στα νησιά Μήλο, Θήρα, Κρήτη, Ρόδο και Κω και στη συνέχεια πήγαν στη Μ. Ασία, (στο νότιο τμήμα της όπου έγινε το φυλετικό κέντρο των Δωριέων.
Ακολουθεί ο 2ος αποικισμός από τους Έλληνες, που μεταναστεύουν για μια καλύτερη τύχη, όπως θα λέγαμε σήμερα. Τα αίτια ήταν ,βεβαίως, οικονομικά και πολιτικά και τότε, όπως και σήμερα. Μεγάλες ομάδες πληθυσμού έφευγαν από τον τόπο τους για να αναζητήσουν και να καλλιεργήσουν ελεύθερη, εύφορη γη, μια και οι πλούσιοι γαιοκτήμονες είχαν
στην κατοχή τους τα εύφορα εδάφη και εκμεταλλεύονταν τους φτωχούς αγρότες και εργάτες. Επίσης, οι πολιτικοί ανταγωνισμοί που ξέσπασαν στις ελληνικές πόλεις έδιωξαν κάποιους, που υπέφεραν και ήσαν δυσαρεστημένοι από την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε. Έτσι όλοι έφυγαν αναζητώντας νέους ορίζοντες. Δημιούργησαν νέες πόλεις, νέες κοινωνίες, νέα κέντρα διαμονής μακριά από την πατρίδα τους. Όλοι όμως αυτοί διατηρούσαν στενές σχέσεις με την «Μητρόπολη», δηλαδή τη μητέρα Πατρίδα τους, και τη βοηθούσαν με πολλούς τρόπους αφού είχαν δημιουργήσει καινούργιες αγορές και σπουδαία εμπορικά κέντρα.
Εκεί στις ξένες χώρες οι Έλληνες έσφιγγαν την καρδιά τους και ξεπερνούσαν τις δυνάμεις τους. Κατάφερναν να ξεπεράσουν τον εαυτό τους, σε μεγάλο βαθμό. Σκληρή η πάλη, μεγάλος ο αγώνας αλλά και η χαρά της νίκης η αμοιβή τους.
Από τότε μέχρι και σήμερα οι έλληνες φθάνουν στην Ιθάκη τους έστω και πληγωμένοι. Έτσι βλέπουμε να ξαπλώνεται η Ελλάδα σε όλα τα παράλια της Μεσογείου, του Εύξεινου Πόντου και της Αιγύπτου. Οι έλληνες μέσα από τα μακρινά τους ταξίδια πλάθουν χαρακτήρα τολμηρό και ανεξάρτητο και γεμίζουν με μια βαθιά αγάπη για την ελευθερία. Η ελπίδα και το όραμα για ένα καλύτερο αύριο αλλά και η γοητεία του άγνωστου μαζί με μία ανοιχτή θάλασσα, που περιβάλλει από παντού σχεδόν την Ελλάδα, παρακινούσαν πάντα τους έλληνες να ξεκινήσουν για τόπους καινούργιους, πολλές φορές πολύ μακρινούς. Να ταξιδέψουν είτε μεμονωμένα είτε σε ομάδες. Και πέτυχαν όπου κι αν πήγαν. Με δυσκολίες και προβλήματα στην αρχή αλλά οι περισσότεροι τα κατάφεραν. Μαζί με την οικονομική τους πρόοδο δημιούργησαν πολιτιστικά και πνευματικά κέντρα. Και τότε και σήμερα. Πιστεύω και αύριο γιατί όλοι κουβαλάνε την ίδια δυνατή ψυχή.
H παρουσία τους υπήρξε εντυπωσιακή και ουσιαστική. Δημιούργησαν πόλεις που τα ονόματά τους μέχρι σήμερα , δηλώνουν την ελληνικότητά τους, όπως είναι η Αγκώνα της Ιταλίας, το Μπάρι, το Μπρίντεζι, η Νεάπολη, ο Τάραντας και πολλές άλλες. Στην Κάτω Ιταλία και στη Σικελία δημιουργείται η Μεγάλη Ελλάδα. Ακόμη υπάρχουν κάτοικοι εκεί που μιλάνε παραφθαρμένα ελληνικά. Είχα την τύχη να γνωρίσω κάποιους, που με συγκίνησαν βαθύτατα γιατί αισθάνονται ακόμη έλληνες , μετά από τόσα χρόνια.
Οι Ηράκλειες Στήλες επίσης ,στο Γιβραλτάρ μαρτυρούν την εξάπλωση του ελληνικού στοιχείου στην αρχαιότητα , έως εκεί και τη διέλευσή του πέρα από τη Μεσόγειο. Στην Πορτογαλία υπάρχει παράδοση που θέλει τη Λισσαβώνα να έχει κτιστεί από τον Οδυσσέα. Στην περιοχή της Λιβύης, όπως αναφέρει ο ιστορικός Ηρόδοτος, οι έλληνες ήταν, οι πρώτοι ξένοι που έζησαν εκεί όπως και στην Αίγυπτο.
Εξάλλου, με το 2ο ελληνικό Αποικισμό στις περιοχές του Βοσπόρου, της Προποντίδας, του Εύξεινου Πόντου, της Μαύρης Θάλασσας και του Καυκάσου ιδρύονται πολλές ελληνικές παροικίες. Κραταιές, σπουδαίες πόλεις, όπως το Βυζάντιο που ίδρυσε ο Μεγαρέας Βυζάντας, η Χαλκηδόνα, η Σινώπη, η Τραπεζούντα, η Κερασούντα, η Οδησσός και άλλες ονομαστές ως εμπορικές και πολιτιστικά κέντρα.
Ο Απόστολος Παύλος επισκέπτεται διπλή φορά τον Πόντο κατά τους χριστιανικούς χρόνους. Ιδρύουν οι Έλληνες εκεί ην Παναγία Σουμελά, σπουδαίο και ονομαστό μοναστήρι μέχρι σήμερα.
Ο Μέγας Αλέξανδρος διευρύνει ακόμη περισσότερο τα όρια του αρχαίου πολιτισμού και αφήνει τη σφραγίδα του ελληνικού περάσματος σε Ασία και Αφρική, ιδρύοντας πολλές Αλεξάνδρειες. Ακόμη και η φυλή των Καλλάς – που ζει στο κράτος του Πακιστάν – νιώθει υπερήφανη γιατί τα μέλη της είναι απόγονοι του Μ. Αλεξάνδρου.
Έτσι, βλέπουμε ότι μέσα στους αιώνες οι Έλληνες κρατούν κάτι από τον Οδυσσέα και το μονοσάνδαλο Ιάσονα. Και είναι αλήθεια ότι ποτέ δεν περιορίστηκαν στο στενό και πολλές φορές άγονο μέρος της πατρίδας τους. Ταξιδεύουν διαρκώς, ερευνούν, γνωρίζουν και δημιουργούν άλλες πατρίδες μακριά από τη μητέρα-πατρίδα, που ποτέ δεν ξεχνούν. Την κουβαλάνε μέσα τους σα να είναι φυλαχτό. Ο σύγχρονος Ελληνισμός της διασποράς καλύπτει και τις πέντε ηπείρους και όλες τις χώρες της γης. Μια άλλα Ελλάδα είναι σκορπισμένη στον πλανήτη μας.
Χτυπά η καρδιά της παντού. Ας είναι ευλογημένη όπου κι αν βρίσκεται.
Γενικότερα θα λέγαμε ότι δεν υπάρχει χρονική περίοδος μέσα στην ελληνική ιστορία που να μην είχαμε μεταναστεύσεις Ελλήνων. Οι επιδρομείς ξένων λαών, η εσωτερική καταπίεση αρκετές φορές, η εξαθλίωση του λαού από τους πολέμους, οι εσωτερικές διαμάχες και η φτώχεια έδιωχναν τους Έλληνες μακριά κι όπου ήταν μπορετό.
Έφευγαν κυρίως αγρότες, με συνέπεια την ερήμωση της υπαίθρου, την εγκατάλειψη της γης. Έφευγαν οι νέοι, οι άνεργοι, οι αγρότες στην αρχή και μετά ακολουθούσαν κι άλλοι. Μια επιδημία μετανάστευσης γέμισε τα χωριά και την επαρχία γενικότερα. Και η πολιτεία ηθελημένα άφηνε να συνεχίζεται αυτή η θλιβερή αποδημία, χάνοντας το πιο δυνατό κομμάτι του πληθυσμού της.
Οι πράκτορες των ακτοπλοϊκών εταιρειών έφθαναν και στα πιο απομακρυσμένα χωριά της Ελλάδος, κάνοντας διαλέξεις στα καφενεία των χωριών και εκθειάζοντας τα καλά της μετανάστευσης. Οι δρόμοι στα ξένα, τους έλεγαν, είναι στρωμένοι με χρυσάφι. Κι έτσι ξενιτεύτηκαν πολλοί ζητώντας μια καλύτερη τύχη. Χωρίς να γνωρίζουν τη γλώσσα, τις συνθήκες, τους άλλους λαούς και το σκληρό άγνωστο που θα απλωνόταν σε λίγο μπροστά τους.
Ωστόσο, το νεότερο μεταναστευτικό κύμα αρχίζει το 1890 και συνεχίζεται μέχρι το 1924.
Από το 1900 δε έως το 1917, υπολογίζεται ότι μετανάστευσαν 470 χιλιάδες άτομα προς τις Η.Π.Α.
Εδώ αξίζει να αναφερθούν κάποιες – ελάχιστες – λεπτομέρειες και περιπέτειες από το ταξίδι των μεταναστών προς το Νέο Κόσμο.
Ένα ταξίδι, μία οδύσσεια, με αφάνταστες ταλαιπωρίες και κινδύνους. Η αγωνία, ο φόβος, η πείνα, η κακομεταχείριση, οι συνέπειες για την υγεία των μεταναστών είχαν δημιουργήσει ένα θαμπό πέπλο, ένα δίχτυ γύρω από τους επιβάτες κυρίως της Γ’ θέσης στα ατμόπλοια με προορισμό την Αμερική. Η αυστριακή γραμμή Αυστριαμερικάνα διέθετε το ατμόπλοιο Sophia Hohmenberg που μετέφερε Έλληνες μέχρι το 1907. Οι συνθήκες και οι όροι διαβίωσης πάνω στο πλοίο ήταν φρικτοί.
Αργότερα, μικρότερα ελληνικά πλοία όπως το «Πατρίς» ναυπηγήθηκε για τους Έλληνες μετανάστες χωρίς κι αυτό να προσφέρει ανθρώπινες συνθήκες ταξιδιού. Και, βέβαια, η άφιξη – μετά από ένα μήνα σχεδόν – στη Ν. Υόρκη στο φοβερό ‘Ελλις Άϊλαντ ή νησί των δακρύων (όπως το έλεγαν) στ’ ανοιχτά του Μανχάταν, το γνωστό στους Έλληνες «Καστιγκάρι» ήταν μια μεγάλη δοκιμασία.
Ταλαιπωρία χωρίς προηγούμενο μετά το σκληρό θαλάσσιο ταξίδι, ατέλειωτη αναμονή, αυστηροί έλεγχοι στο πλοίο, ιατρικές εξετάσεις για να πάρουν την άδεια παραμονής. Ύστερα κατευθύνονταν προς τη Ν. Υόρκη και στο New Jersey, για προσωρινή διαμονή και εύρεση εργασίας. Στη συνέχεια οι περισσότεροι ταξίδευαν για την ενδοχώρα σε άλλες πόλεις.
Η Αμερική φάνταζε σαν η γη της Επαγγελίας όπως έλεγαν τότε. Όλοι ονειρεύονταν πλούσια γη, πολλά χρήματα και άνετη ζωή. Όμως οι κακουχίες των μεταναστών ήταν πολλές στην πρώτη 20ετία του 20ου αιώνα. Έμεναν σε άθλια δωμάτια, σιτίζονταν πολύ φτωχά και εργάζονταν εξοντωτικά χωρίς ωράριο και ανθρώπινες υγιεινές συνθήκες. Έκαναν μεγάλες οικονομίες προκειμένου να στέλνουν τα λίγα δολάρια στους δικούς τους που τα είχαν ανάγκη, αλλά και να μαζέψουν ένα σεβαστό ποσό για να γυρίσουν πίσω, πετυχημένοι στον τόπο τους.
Δέχτηκαν άγρια εκμετάλλευση όπου κι αν εργάστηκαν σε ανθρακωρυχεία, σε βαριές βιομηχανίες, στην κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών, στην κλωστοϋφαντουργία, σε εστιατόρια, κ.ά. Ιδιαίτερα τα ανήλικα παιδιά που δούλευαν σε στιλβωτήρια τα εκμεταλλεύτηκαν συμπατριώτες τους τόσο, ώστε να γίνει κρατική παρέμβαση μαζί με τις προξενικές αρχές. Όσο δε για τους λαθρομετανάστες, μετά από αυστηρή επιτήρηση, τους έστελναν πίσω στον τόπο καταγωγής τους με το ίδιο πλοίο, αφού η εταιρία πλήρωνε και ανάλογο πρόστιμο στο Αμερικανικό Κράτος.
Στον πρώτο αυτό μεγάλο κύμα μετανάστευσης ήταν και πολλοί δικοί μας από τα χωριά μας. Πολλοί ακόμη θυμούνται πολλά γεγονότα και διάφορες ιστορίες ανθρώπων από διηγήσεις, γράμματα, φωτογραφίες και άλλα στοιχεία που έχουν μαζέψει για τους ξενιτεμένους της εποχής εκείνης.
Ιστορικοί αναφέρθηκαν σε αληθινά γεγονότα και ιστορίες, συγγραφείς και ποιητές έγραψαν διηγήματα, ιστορικά μυθιστορήματα και ποιήματα όπως αυτό το γνωστό σε όλους μας ‘Τραγούδι της ξενιτειάς’ του ποιητή Κώστα Κρυστάλλη. Παραθέτουμε κάποιους στίχους..
Στα ξένα ποιος θα σε χαρεί και ποιος θα σου γελάσει;
Πουν’ της μανούλας τα φιλιά, τα χάδια του πατέρα;
Πού ‘ναι τα γέλια τ’ αδελφού κι’ η συντροφιά του φίλου;
Πουν’ της αγάπης οι ματιές και τα γλυκά τα λόγια;
Ανάθεμά σε ξενιτειά, με τα φαρμάκια πόχεις!
Η μετανάστευση συνεχίζεται στο διάστημα μεταξύ των δύο παγκόσμιων πολέμων, 1ου και 2ου, με κορύφωση το διάστημα 1950-1970. Τότε, οι έλληνες πήγαν παντού. Στην Αυστραλία, στον Καναδά, στη Γαλλία, στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στην Αγγλία, στην Αίγυπτο, στη Ρωσία κ. α. Έφθασαν μέχρι τη Ματζουρία προς τα πάνω και Νοτιοαφρικανική Ένωση προς τα κάτω
Από τις χώρες αυτές οι μετανάστες έστελναν τα εμβάσματά τους σ’ αυτούς που έμειναν πίσω. Στο διάστημα 1950-1982 τα εμβάσματα αυτά ανέρχονταν σε 12,6 δισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή όσο τα 4/5 του εθνικού εισοδήματος. Και δε βοήθησαν οι ξενιτεμένοι μας μόνο με χρήματα τους συγγενείς και την Ελλάδα, αλλά και με ρουχισμό και άλλα αναλώσιμα αγαθά όπως αλεύρι, ζάχαρη, κ.ά. Ιδιαίτερα στον καιρό μετά τις πολεμικές καταστάσεις.
Ας μην ξεχάσουμε όμως τις πληγές της Ελλάδας από τους πολέμους και από τον ξεριζωμό του Ελληνισμού από την Μ. Ασία, τον Πόντο, την Κωνσταντινούπολη. τη Σμύρνη.
Πρόσφυγες έφθαναν στην Ελλάδα της ένδειας, φτωχοί και κατατρεγμένοι, ζητώντας ένα σπίτι, δουλειά και κάπου να ηρεμήσουν στην αγκαλιά της μητέρας Πατρίδας, μετά την μικρασιατική καταστροφή. Έτσι αρχίζει μια νέα μετανάστευση Ελλήνων από τη Μ. Ασία προς τα εδώ. Και πάλι η Ελλάδα αιμορραγούσε κι έχανε τα νιάτα της σε ξένους τόπους. Πολλοί πνευματικοί άνθρωποι, λόγιοι, επιχειρηματίες, καλλιτέχνες κατευθύνθηκαν σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Και τότε οι Έλληνες έδωσαν καινούργια μάχη και πάλι νίκησαν τις αντιξοότητες της καινούργιας ζωής τους. Οι Ελληνικές Κοινότητες προόδευσαν και διακρίθηκαν σε όλους τους τομείς όπως στο εμπόριο, στα γράμματα, στις τέχνες και στον πολιτισμό.
Αλλά ας γυρίσουμε πίσω στην πρώτη διαδρομή του απόδημου Ελληνισμού κι ας γνωρίσουμε τις κατευθύνσεις που πήραν οι πρώτοι μετανάστες στην Αμερική. Τέσσερις προορισμούς γνώρισαν οι ξενιτεμένοι μας την εποχή εκείνη. Τις βορειοανατολικές πολιτείες με επίκεντρο τη Μασαχουσέτη, τις μεσοανατολικές πολιτείες Πενσυλβάνια – Μέρυλαντ και Βιρτζίνια και τις μεσοδυτικές πολιτείες με επίκεντρο το Σικάγο. Οι έλληνες μετανάστες του Σικάγου ήταν πάνω από 15000 το 1910 και διπλασιάστηκαν στην περίοδο του Μεσοπολέμου.
Αξίζει να σημειωθεί εδώ, ότι η αναχώρηση των μεταναστών γινόταν σε ατμόσφαιρα πανηγυρική, με την μπάντα του Δήμου να παίζει στο λιμάνι του Πειραιά, τα βαπόρια να σφυρίζουν και τα μαντίλια ν’ ανεμίζουν στα σημαιοστόλιστα πλοία και στην αποβάθρα να χύνονται τα δάκρυα του αποχωρισμού. Ένας δημοτικός στίχος λέει πολλά γι’ αυτά τα δάκρυα:
Χωρίζει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα
Χωρίζονται τα’ ανδρόγυνα τα πολυαγαπημένα
Τώρα όντας χωρίζονται τα δένδρα ξεριζώνουν
Και πάλι όταν ανταμώνονται, τα δέντρα φύλλα βγάζουν.
Η Λακωνία και η Μεσσηνία και μετά η Αρκαδία άδειασαν από τα νιάτα τους, εκείνα τα δύσκολα χρόνια. Απ’ όλα τα σπίτια έφυγαν κάποιοι και σε όλα τα σπίτια έφθαναν γράμματα από ξενιτεμένους. ‘Όλοι περίμεναν τον ταχυδρόμο να τους φέρει την πολυπόθητη επιστολή από τα παιδιά τους που αγωνίζονταν να ζήσουν και να πετύχουν το καλύτερο. Και οι μανάδες φιλούσαν το χαρτί της επιστολής, γιατί πάνω της είχαν ακουμπήσει τα χέρια των παιδιών και των συζύγων τους.
Και περίμεναν όλοι την ημέρα της επιστροφής των ξενιτεμένων, όπως εκείνη η Πηνελόπη τον αγαπημένο της Οδυσσέα.
Το ψωμί όμως της ξενιτιάς δεν έπαυε να είναι πικρό, το νερό θολό και το χώμα σκληρό. Και πάλι η δημοτική ποίηση έρχεται να δώσει αυτό το στίγμα της ξενιτιάς.
« Όλα τα δένδρα το πρωί δροσιά είναι γεμισμένα
και μένα τα ματάκια μου δάκρια είν’ γεμισμένα
από τον καημό της ξενιτιάς κι απ’ την πικρή ορφάνια.
Η ξενιτιά, η φυλακή, η φτώχεια, η ορφάνια
Τα τέσσερα ζυγιάστηκαν σ’ ένα βαρύ καντάρι
Και πιο βαριά η ξενιτιά με τα πολλά φαρμάκια».
Η νοσταλγία της επιστροφής πάντα έκαιγε τις καρδιές των περισσότερων αποδήμων και πολλοί γύρισαν κάποτε στην μητέρα Πατρίδα. Κάποιοι όμως έμειναν εκεί και σιγά – σιγά προσαρμόστηκαν κι αγάπησαν τη νέα τους Πατρίδα. Το όνειρο της επιστροφής στην Πατρίδα μπήκε στο υποσυνείδητο χωρίς να ενοχλεί τη μνήμη με το φτωχό παρελθόν. Δημιούργησαν οικογένειες, μόρφωσαν τα παιδιά τους και η προσφορά τους στην άλλη Πατρίδα τους ήταν θετική. Έκτισαν εκκλησίες, σχολεία, πνευματικά κέντρα συγκέντρωσης της νεολαίας, ώστε να διατηρήσουν τις ελληνικές παραδόσεις και τη γλώσσα. Και βέβαια, η εκκλησία τους άνοιγε πάντα μια αγκαλιά γεμάτη αγάπη και φροντίδα.
Η πρώτη γενιά των αποδήμων άνοιξε το δρόμο και την ελπίδα και για άλλους που ακολούθησαν. Τα πράγματα καλυτέρεψαν, γιατί όσοι πήγαν μετά βρήκαν κάποια στήριξη και κοινωνική ασφάλεια. Κάποια σπίτια τους περίμεναν και τους πρόσφεραν φιλοξενία μέχρι να βρουν εργασία.
Νέες ατμοπλοϊκές ελληνικές εταιρίες με μεγάλα υπερωκεάνια μετέφεραν με πολύ καλύτερες συνθήκες τους έλληνες, που ταξίδευαν για το Νέο Κόσμο. Και το σημαντικότερο ήταν ότι οι έλληνες που έφευγαν γνώριζαν έστω και λίγο τη γλώσσα. Ακόμη και στις Η.Π.Α. υπήρχαν σχετικά προγράμματα εκμάθησης της Αγγλικής γλώσσας από το αμερικανικό Κράτος.
Μέσα στις τελευταίες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα παρατηρήθηκε μάλιστα και ρεύμα σπουδαστών για σπουδές στην Αμερική, και σε χώρες της Ευρώπης. Έτσι για την Ελλάδα ένα νέο κεφάλαιο προόδου και ανάπτυξης αρχίζει. Μια πλατιά αποδοχή και καταξίωση για την ικανότητα και την ευφυΐα των Ελλήνων παίρνει μεγάλες διαστάσεις και αναδεικνύει έλληνες ισχυρούς σε όλους τους τομείς. Επιστήμονες, επιχειρηματίες, πολιτικοί άνδρες, καλλιτέχνες κατακλύζουν όλες τις χώρες κι όπου πορεύτηκαν με το δικό τους όνειρο και τη δική τους Ιθάκη.
«Οι έλληνες της διασποράς, η νοητή γέφυρα του Ελληνισμού πέραν από τα οριοθετημένα γεωγραφικά όρια της Ελλάδας, κατόρθωσαν όχι μόνον να επιβιώσουν αλλά και να αναπτύξουν δραστηριότητες και πρωτοβουλίες με στόχο τη διατήρηση της εθνικής συνείδησης και της πολιτιστικής τους κληρονομιάς »
Ο απόδημος ελληνισμός αποτελεί επομένως, ένα αξιοποιήσιμο εθνικό κεφάλαιο για την Ελλάδα. Ο ελληνισμός της διασποράς σε ανατολή και δύση, είναι η άλλη Ελλάδα των 7 εκατομμυρίων, όπως αναφέρθηκε στο Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού στη Θεσσαλονίκη το Δεκέμβριο του 1955. Τότε καθορίστηκαν οι πρωταρχικοί άξονες δράσης, που αφορούσαν α) την ελληνική γλώσσα β) την Ορθοδοξία γ) τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και δ) τον πολιτισμό.
Το 1983 ιδρύθηκε επίσης, η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού και το Συμβούλιο Αποδήμων που υπάγεται στο Υπουργείο Εξωτερικών και μεριμνά για τα προβλήματα των αποδήμων.
Η επιστροφή των αποδήμων στη μητέρα Πατρίδα θα πρέπει να έχει προτεραιότητα στα προγράμματα και τις αποφάσεις της Πολιτείας. Οι επαναπατριζόμενοι ομογενείς από τον Προγονικό Πόντο και οι πολιτικοί μας πρόσφυγες από τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης θα πρέπει να βρίσκουν μια ανοιχτή αγκαλιά και ιδιαίτερη φροντίδα και εργασία, ώστε να ζήσουν ειρηνικά και να νιώσουν ότι είναι παιδιά αυτής της Πατρίδας, που δεν ξέχασαν ποτέ τους και δια διάφορους λόγους ξενιτεύτηκαν.
Σήμερα, σ’ αυτό το χώρο της Εκκλησιάς , που έζησε θεϊκές και ανθρώπινες δόξες, έχουμε κοντά μας κάποιους ξενιτεμένους μας από μακριά ή και από κοντά. Όλοι σχεδόν κουβαλάμε μέσα μας μια μικρή ή μεγάλη αποδημία γιατί πιστεύουμε στο στίχο του ποιητή μας Κωνσταντίνου Καβάφη
‘….να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος,
Γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις…..’
Γιατί έτσι η ζωή παίρνει νόημα και γίνεται ουσιαστική .
Όμως για τους μακρινούς μας, πέρα από τα σύνορα της Ελλάδας, τους λέμε ότι τους θυμόμαστε, τους περιμένουμε και τους αγαπάμε. Τους ευχαριστούμε, γιατί δεν ξεχνούν αυτή την όμορφη και παράξενη Πατρίδα, τη μοναδική, τη γεμάτη από θείες χάρες, την πονεμένη και περήφανη. Την Πατρίδα που γεννάει ήρωες και αγίους αξιοπρεπείς και τίμιους οικογενειάρχες, πνευματικούς ανθρώπους, που συνεχίζουν όλοι μαζί τον πολιτισμό που κληρονόμησαν, όπου βρεθούν, όπου στα πέρατα τους χαϊδεύει ο ήλιος. Και γνωρίζουμε όλοι ότι μέσα τους επαναλαμβάνουν τους στίχους του ποιητή μας Ανδρέα Κάλβου
Ποτέ δεν σε λησμόνησα,
Ποτέ’ – και η τύχη μ’ έρριψε
Μακρά από σε’ με είδε
Το πέμπτον του αιώνος
Εις ξένα Έθνη.
Ας μη δώση η μοίρα μου
Εις ξένην γην τον τάφον
Είναι γλυκύς ο θάνατος,
Εις την Πατρίδα.
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ
Βρίσκεται 28 χλμ. ΒΔ από το Γύθειο, σε υψ. 780μ., στις νοτιοανατολικές πλαγιές του Ταΰγετου, πολύ κοντά στα σύνορα με τη Μεσσηνία. Λίγο ψηλότερα και 5χλμ. δυτικά της, βρίσκεται το Μοναστήρι της Παναγιάς της Γιάτρισσας. Οι Μανιάτες την ονόμαζαν Καστάνιτσα για να τη ξεχωρίζουν από τη Καστάνια, που βρίσκεται κοντά στη Μηλιά στην Έξω Μάνη (Μεσσηνιακή) του Δήμου Λεύκτρου. Γνωστή ακόμα ως Καστάνιτζα ή Μικρή Καστάνια. Ο οικισμός βρίσκεται στο σύνορο τριών επαρχιών: Λακεδαίμονος, Γυθείου και Οιτύλου. Σύμφωνα με τον κατάλογο του Charles Hopf στα 1467 εμφανίζεται ως Καστράνιτζα1 και την κατέχουν Βενετοί. Ο οικισμός κατά το Γ. Καψάλη ταυτίζεται με την Castagna που αναφέρεται σε βενετική πηγή του 1480, αλλά ο Κ. Κόμης2 διαφωνεί και αναφέρει συγκεκριμένους λόγους ότι πρόκειται για τη Καστάνια της καπετανίας Μηλιάς, του σημερινού Ν. Μεσσηνίας.
Η Καστάνιτσα, εκτός από τη γνωστή μάχη του 1780, απαντάται κατά χρονολογική σειρά στο ποίημα του Ν. Νηφάκη το 1798, στο περιηγητικό κείμενο του W. M. Leake το 1805 ως Kastanitza, στην Etat το 1813 ως Castaji micri, District du Capitaine Miglia και στη στατιστική της Exped Scient. το 1829 ως Καστάνιτζα.
Είναι ορεινό χωριό, στη νότια οροσειρά του Ταΰγετου υψόμετρο 750-800μ. τριγυρινά του χωριά: Πολυτζάραβος, Μηλιά, Σελεγούδι, Άρνα, Κοτσατίνα (σ. Σπαρτιά).
Χτισμένη σε θέση, από φυσική οχυρότητα, πλεονεκτικότερη των άλλων χωριών της περιοχής, στα σύνορα της Έξω Μάνης-Τουρκομπαρδούνιας, ήταν ο «κλειδοκράτορας της ανυπότακτης Μάνης και ο άγρυπνος ένοπλος φρουρός της, στις κινήσεις των άγριων τουρκομπαρδουνιωτών.
Την τραγουδάει ο Ν. Νηφάκος:«Μπροστά είν' η Καστάνιτζα, στις μάχες ξακουσμένηκαι στην Τουρκίαν ακούεται, ας είν' και μεθυσμένη3».
Την καμαρώνει ο λαός, αναφερόμενος σ’ εκείνα τα δύστυχα χρόνια της σκλαβιάς του Γένους:«Πάρε μπαρούτ’ απ’ τη Στροντζάκαι βόλια απ’ την Άρνακαι παλλικάρια διαλεχτά απ’ τη μικρή Καστάνια».
Η Καστάνιτσα, εκτός από τη γνωστή μάχη του 1780, απαντάται κατά χρονολογική σειρά στο ποίημα του Ν. Νηφάκη το 1798, στο περιηγητικό κείμενο του W. M. Leake το 1805 ως Kastanitza, στην Etat το 1813 ως Castaji micri, District du Capitaine Miglia και στη στατιστική της Exped Scient. το 1829 ως Καστάνιτζα.
Είναι ορεινό χωριό, στη νότια οροσειρά του Ταΰγετου υψόμετρο 750-800μ. τριγυρινά του χωριά: Πολυτζάραβος, Μηλιά, Σελεγούδι, Άρνα, Κοτσατίνα (σ. Σπαρτιά).
Χτισμένη σε θέση, από φυσική οχυρότητα, πλεονεκτικότερη των άλλων χωριών της περιοχής, στα σύνορα της Έξω Μάνης-Τουρκομπαρδούνιας, ήταν ο «κλειδοκράτορας της ανυπότακτης Μάνης και ο άγρυπνος ένοπλος φρουρός της, στις κινήσεις των άγριων τουρκομπαρδουνιωτών.
Την τραγουδάει ο Ν. Νηφάκος:«Μπροστά είν' η Καστάνιτζα, στις μάχες ξακουσμένηκαι στην Τουρκίαν ακούεται, ας είν' και μεθυσμένη3».
Την καμαρώνει ο λαός, αναφερόμενος σ’ εκείνα τα δύστυχα χρόνια της σκλαβιάς του Γένους:«Πάρε μπαρούτ’ απ’ τη Στροντζάκαι βόλια απ’ την Άρνακαι παλλικάρια διαλεχτά απ’ τη μικρή Καστάνια».
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ΚΑΣΤΑΝΙΑΣ
Άβορνα, Λογοθέτη Λακούλα, Πατή ρίζα, Ελατάκι, Αγριάμπελα, Σμούγα, Σπάρτα, Στριγγλονέρι, Γαϊδουρότρυπα, Πηγάδια, Τζεστρένια, Σημαίνει Βορράς, Μαυροβούνι, Πανάβορνα, Καμινάκια, Λαγκαδιές, Μπακαταρυάκι, Φτερόνια, Τραπεζάκια, Πλατανάκι, Φυτιές
Κουρσίνα, Ριζιές, Καπαρέλια, Καραμανλάκα, Τζίνοβα, Σπήλια,Μαλλιαρού, Ντάριες, Ντάρνια, Ξυλογαϊδάρες, Μαυρολαγκάδια, Τίκλα, Βαγγενάκι Κούτουπας, Σόγαρδες
Κάτω Καστάνια, Ελνήσκια, Μπολιάνα, Παλιάνουνου, Σουκίδια, Οικονομέικα, Βαβούλια, Κεφαλάρια, Γκουμιάνικα, Καπετανέικα,
Τσοπάνια,Μποτζίρια, Μονοπλάγιο, Βαχούμι, Ξυλοντάρα, Χαλικοπό, Σκλιντζίνια, Καραμάνι, Κιουλίστρα, Πάνω Λάκα, Δύο Αλώνια, Μακρύ Λουρί, Σκλιδίτσα, Κασίμι Λαγκαδάκι, Ράχη, Θοδωρού Λάκα, Ανεμόλακας
ενθυμίσεις Παναγιώτη Γεωργίου Αρφάνη
ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΑΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ 15ΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2009 ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ
ΦΟΡΟΣ- ΕΚΚΛΗΣΙΑ
ΣεβασμιότατεΑγαπητοί συγχωριανοί και φίλοι του χωριού μας
Εκ μέρους του ΔΣ ο σύλλογος του χωριού μας σας ευχαριστεί θερμά για την τιμή που μας κάνετε να παραβρεθείτε στην σημερινή εκδήλωση των “ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΡΕΙΩΝ”
Σας εύχομαι χρόνια πολλά και καλά και την Παναγιά μας να είναι σκέπη στη ζωή μας.
Είναι ιδιαίτερη τιμή και για το ΔΣ να ασχολείται και να εργάζεται εθελοντικά για το χωριό μας που όλοι μας αγαπάμε.
Η παρουσία σας μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε αναλογιζόμενοι τις προσδοκίες σας προς εμάς. Η ευθύνη μας είναι μεγάλη και οι υποχρεώσεις μας πολλές.
Η προσπάθειά μας θα αποσκοπεί στην εκπλήρωση των σκοπών του συλλόγου μας που συνοπτικά είναι η συνένωση και η σύσφιξη των σχέσεων των μελών με βάση τα κοινά προβλήματα και επιδιώξεις καθώς και η ανάπτυξη του πολιτιστικού επιπέδου τους. Ως προς το χωριό μας, η υποστήριξή του με κάθε νόμιμο και πρόσφορο τρόπο για την επίλυση των προβλημάτων του. Η προσπάθειά μας θα είναι συνεχής με τη βοήθειά σας για τα δύο χρόνια που έχουμε εκλεγεί.
Σεβασμιότατε θα μου επιτρέψετε και με τις ευλογίες σας να απευθυνθώ στις οικογένειες του χωριού μας που έχασαν προσφιλή τους πρόσωπα κατά το πρόσφατο χρονικό διάστημα που πέρασε και τα οποία λείπουν απόψε από την εκδήλωση, ότι θα τα θυμόμαστε και ότι για εμάς θα συνεχίζουν να είναι πάντα κοντά μας.
Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω το προηγούμενο ΔΣ με πρόεδρο τον κύριο Ξάνθο Μπανάκο για το αξιόλογο έργο που πραγματοποίησε και ομόρφυνε το χωριό μας και να το ενημερώσω ότι θα το συνεχίσουμε για να το ολοκληρώσουμε.
Επίσης να συγχαρώ το ΔΣ για την πρωτοβουλία που είχε και με υπεύθυνη την κυρία Λευκή Καλκίνη προσάρμοσε τις δυνατότητες της ηλεκτρονικής τεχνολογίας προς όφελος του συλλόγου μας. Ενημερωτικά: δημιούργησε ηλεκτρονική διεύθυνση (blog) με την οποία δύναται όποιος θέλει να στέλνει ενημερωτικά στοιχεία, επιστολές, προτάσεις και απόψεις και ό,τι άλλο θέλει.
Το facebook με το οποίο δίνεται η δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ των μελών ανά τον κόσμο και ανταλλαγή φωτογραφικού υλικού.
Ολοκληρώθηκε η ηλεκτρονική διεύθυνση (blog) με την οποία δίνεται η δυνατότητα άμεσης ενημέρωσης για τις ομιλίες που γίνονται, την εφημερίδα που θα εκδοθεί ανά τον κόσμο με την πρωτοτυπία του σχολιασμού, υποδείξεων, προτάσεων κλπ χωρίς όμως να επεμβαίνει στο κείμενο.
Είναι σε εξέλιξη η δημιουργία μιας ηλεκτρονικής διεύθυνσης στην οποία θα έχουν πρόσβαση όσοι επιθυμούν ανά τον κόσμο με το φωτογραφικό υλικό το οποίο ο σύλλογος θα θέτει και το οποίο θα είναι καταχωρημένο θεματολογικά.
Επίσης, εκ μέρους του ΔΣ θα θέλαμε με όλο τον σεβασμό μας, ο πρόεδρος της Καψαλείου Επιτροπής να ενημερωθεί ότι οι συγχωριανοί μας παρακολουθούν με αγωνία το έργο της εδώ και μια δεκαετία, καθόσον δεν λησμονούν την οικονομική βοήθεια που προσέφερε στο χωριό μας για να γίνουν διάφορα αξιόλογα έργα και την οποία πολύ σοφά ο Γεράσιμος Καψάλης διευθέτησε νομικά ώστε απαρέγκλιτα και διαρκώς να υλοποιείται από την επιτροπή στη μνήμη του, προς όφελος του χωριού και του Γυθείου. Δικαιολογημένα όλοι παρακολουθούν με ανησυχία την πορεία της και επιθυμούν να γνωρίζουν το μέλλον της.
Επίσης μεταφέρω τους χαιρετισμούς προς τους συγχωριανούς μου, του βουλευτή κυρίου Αποστολάκου Γρηγορίου, του Νομάρχη Λακωνίας και του κυρίου Καραμάνου οι οποίοι λόγω υποχρεώσεων δεν θα παραβρεθούν.
Στη συνέχεια και στα πλαίσια των “ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΡΕΙΩΝ” θα ακολουθήσει εκδήλωση για τον απόδημο ελληνισμό,στους όποιους είναι αφιερωμένη αυτή η εκδήλωση από την επίτιμο πρόεδρο του συλλόγου μας, κυρία Νέλλη Λαγάκου.
Σεβασμιότατε, το χωριό μας, χωριό ιστορικό και πανέμορφο στις παρυφές του Ταϋγέτου, είναι μια πηγή αστείρευτη θεμάτων, τα οποία διαπραγματευόμενα από Καστανιώτες με μεράκι και αγάπη, θα αναδείξουν τα στοιχεία που σφυρηλάτησαν το χαρακτήρα των προγόνων μας και τα οποία μας μεταλαμπάδευσαν σαν εφόδια για τη ζωή μας. Έτσι, για φέτος επιλέξαμε για την εκδήλωσή μας τον απόδημο ελληνισμό. Είναι ένα θέμα που αφορά και τους συγχωριανούς μας που ξενιτεύτηκαν για μια καλύτερη ζωή και είναι ένα θέμα που αγγίζει όλους μας, αφού το κάθε σπίτι του χωριού μας έχει κι έναν ξενιτεμένο. Σε αυτούς τους ανθρώπους της ξενιτιάς στηρίχθηκαν οι οικογένειες του χωριού μας για να επιβιώσουν στα δύσκολα χρόνια και να ορθοποδήσουν στην συνέχεια. Με μεγάλη λαχτάρα περίμεναν οι γονείς, τα αδέρφια ένα γράμμα για να μάθουν νέα τους και με ευλάβεια ξόδευαν τη βοήθεια που έπαιρναν.
Σε αυτούς τους ξενιτεμένους πάρα πολλοί από εμάς χρωστάμε την προκοπή μας και στη βοήθειά τους με το σύλλογο της Αμερικής το χωριό μας χρωστά την ανάπτυξη και την πρόοδό του.
Θα τους είμαστε ευγνώμονες γιατί τους οφείλουμε την συνέχειά μας και την πρόοδό μας. Αυτός ο αξιαγάπητος τόπος που λατρεύουν με πάθος όλοι οι συγχωριανοί μου, είναι ο τόπος που επαναστατικά γράφτηκε η ιστορία της εξόδου της Καστάνιας το 1780, με το θρυλικό Παναγιώταρο, και ποτίστηκε με αίμα για να ζήσουν ελεύθεροι και είναι ο ίδιος ο τόπος ο σκληρός ο ορεινός και ο άγονος και ο αφιλόξενος που έγινε αιτία του ξενιτεμού των συγχωριανών μας.
Αυτόν τον τόπο, οι ξενιτεμένοι μας, αλλά κι εμείς, όχι μόνο δεν μίσησαν, όχι μόνο δεν ξέχασαν, αλλά έπαιρναν με αγάπη και χώμα για φυλαχτό μήπως δεν ξαναγυρίσουν στην σκληρή αυτή γη. Μας λένε ότι είμαστε τοπικιστές θαυμάζοντας μάλιστα την αγάπη μας για τις πέτρες. Ναι, είμαστε, γιατί η περιοχή μας είναι μοναδική. Η ιστορία που γράφτηκε κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας από τους προγόνους μας και οι παραδόσεις μας είναι ένα σεντούκι με θησαυρό που κουβαλάμε όλοι μας.
Και είναι αυτή η ιστορία της περιοχής της Μάνης που μας κάνει περήφανους και μοναδικούς σαν Έλληνες, παρά το πέρασμα του χρόνου. Σε αυτή την ιστορία είμαστε πιασμένοι και αυτή είναι η αιτία που η τέταρτη γενιά των συγγενών μας στο εξωτερικό αισθάνονται περήφανοι που κατάγονται από τον Ταύγετο, της Μάνης και της Σπάρτης. Σε αυτούς τους ξενιτεμένους είναι αφιερωμένη η εκδήλωση και η γιορτή μας.
Παρακαλείται η κυρία Νέλλη Λαγάκου να λάβει τον λόγο.
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜOΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ
ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΟΠΟΥ ΕΓΙΝΕ Ο ΧΟΡΟΣ
ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΟΠΟΥ ΕΓΙΝΕ Ο ΧΟΡΟΣ
Αγαπητοί συγχωριανοί και φίλοι του χωριού μας, να σας ευχαριστήσω για μία ακόμη φορά για την αγάπη σας στο σύλλογο και το χωριό μας.
Θα μου επιτρέψετε να ευχαριστήσω εκ μέρους του ΔΣ του συλλόγου μας τους ιδιοκτήτες των μαγαζιών που παραχωρούν το χώρο και προσφέρουν τις υπηρεσίες του για την αποψινή γιορτή καθώς και ολόκληρο το χρόνο σε ντόπιους και σε ξένους. Τους ευχαριστούμε και τους ευχόμαστε να είναι καλά για να γιορτάζουμε κάθε χρόνο στην πλατεία. Ο σύλλογός μας δεν έχει μεγάλες δυνατότητες για να διοργανώνει τις γιορτές όπως σε άλλα χωριά.
Επίσης να ευχαριστήσουμε τους εξής:
Tην κυρία Κική Κουρουνάκου που είχε την ιδέα και την Ξένια Αρφάνη για την αγορά γλυκών(δίπλες) αξίας 50 ευρώ η καθεμιά που μοιράστηκαν στις 19 Ιουλίου 2009.
Τον συγχωριανό μας για την αγορά γλυκών αξίας 75 ευρώ και της εικόνας του Αγίου Νικολάου αξίας 30 ευρώ.
Τον κύριο Καψάλη Πανάγο του Γεωργίου που προσέφερε αναψυκτικά αξίας 40 ευρώ περίπου για τα παιδιά του χωριού μας στη βραδιά νεολαίας στις 8 Αυγούστου.
Να ευχαριστήσουμε τους συγχωριανούς μας και τους φίλους του χωριού μας για την προσφορά δώρων προκειμένου να διατεθούν στην λαχειοφόρο μας αγορά για έσοδα του συλλόγου μας, των οποίων η προσφορά μας συγκινεί ιδιαίτερα.
Και τελειώνοντας να ευχαριστήσουμε και πάλι τη Δανάη και τη Νούλα που προσέφεραν από 150 ευρώ για να καλύψουν τα έξοδα μουσικής για τη διασκέδαση όλων των συγχωριανών και φίλων του χωριού μας. Τις ευχαριστούμε πολύ και ευχόμαστε να είναι καλά και να έχουν πάντα δουλειά.
Σας ευχόμαστε καλή διασκέδαση και να περάσετε ωραία.
Κυριακή 30 Αυγούστου 2009
Σάββατο 29 Αυγούστου 2009
Δεκαπενταύγουστο στην Καστάνια
Μια γεύση απο το βραδινό γλέντι κατά την ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ των ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΩΝ στην πλατεία του χωριού μας στις 15 Αυγούστου 2009
Δευτέρα 27 Ιουλίου 2009
Ομιλία 19/7/09
Κύριοι Βουλευτές, κύριε αντινομάρχα, κύριε δήμαρχε του δήμου Σμύνους, κύριε αντιδήμαρχε του δήμου Οιτύλου, κύριε πρόεδρε του δημοτικού συμβουλίου του δήμου Γυθείου, πανοσιολογιοτατε, κύριε γραμματέα της Καψαλείου Επιτροπής, κύριοι πρόεδροι των πολιτιστικών συλλόγων Σελεγουδίου, Αγίου Νικολάου, Κόκκινα Λουριά, Μέλισσας, Αρχοντικού, εκλεκτοί προσκεκλημένοι, στρατηγοί, κύριε πτέραρχε, κύριε υπαρχηγέ της αστυνομίας πόλεων, κυρία πρόεδρος της παλλακωνικής ενώσεως, κυρία επίτιμος πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου απανταχού Καστανιωτών “Ο Παναγιώταρος” Νέλλη Λαγάκου, κυρία επίτιμο μέλος του συλλόγου μας Πιασκα Γεωργία, αγαπητοί συχωριανοί και φίλοι του χωριού μας
Σας ευχαριστούμε εκ προοϊμίου που μας τιμάτε με την παρουσία σας σε αυτήν την σεμνή τελετή για τους ήρωες του χωριού μας και της αδούλωτης Μάνης που τη δόξασαν κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας.
Βρισκόμαστε στο ηρώον του χωριού μας το οποίο ανηγέρθη το 1967 από την Καψάλειο Επιτροπή της οποίας μέλη ήταν οι αείμνηστοι Τάκης Μπανάκος, Ευάγγελος Καψάλης και Ιωάννης Καραμπέρης και χρηματοδοτήθηκε από το κληροδότημα του αείμνηστου Γεράσιμου Καψάλη του οποίου το όραμα και η επιθυμία πραγματοποιήθηκε για να τιμηθούν οι ήρωες του χωριού μας.
Για του ήρωες αυτούς που κοσμούν το πάνθεο των ηρώων του ελληνισμού βρισκόμαστε σήμερα εδώ προκειμένου να αποδώσουμε τον ελάχιστο φόρο τιμής στην μνήμη τους.
Ο ήρωας Κορκοντύλος Κλαδας , αρχηγός των Μανιατών από το 1463 έως το 1481 αγωνιζόταν για την απελευθέρωση και ανεξαρτησία της ευρύτερης περιοχής της Μάνης και ολόκληρου του Μοριά.
Τον Απρίλιο του 1481 περικυκλώνεται από 10000 Τούρκους στην Καστάνια, ή Καστάνιτζα, ή Καστράνιτζα, όπως ονομαζόταν τότε, και δίνει αποφασιστική μάχη για εικοσιτέσσερις ώρες. Ο αγώνας είναι άνισος και με ηρωική έξοδο προς την Μάνη διασώζεται από τον Βασιλιά της Νεαπόλεως Φερδινάνδο και καταφεύγει στην Νεάπολη.
Η ευρύτερη περιοχή τότε ρημάχθηκε, τα χωριά λεηλατήθηκαν και σκλαβώθηκαν στα άγρια στίφη του ισλάμ. Όσοι κάτοικοι πρόλαβαν, κατέφυγαν στις σπηλιές και στα απάτητα κορφοβούνια του Ταϋγέτου από όπου εξακολούθησαν ανυποχώρητοι τον αγώνα τους.
Ο Κορκοντύλος Κλαδάς επανήλθε στην Μάνη και με τους Μανιάτες συνέχισε τον πόλεμο κατά των Τούρκων. Το 1490 έφτασε μέχρι την Χειμάρα της Ηπείρου, όπου μαχόμενος κατά των υπέρτερων τουρκικών δυνάμεων συνελήφθη και υπέστει μαρτυρικό θάνατο.
Το αίμα που χύθηκε και αγίασε τα χώματα της Καστάνιας και τα βουνά του Ταϋγέτου δεν χύθηκε μάταια. Θέριεψε την πίστη για την συνέχιση του πολέμου για την ελευθερία του Μοριά ολόκληρου,και είναι η πρώτη ενσυνείδητη ένοπλη ελληνική κίνηση, η πρώτη αντίδραση προς την Τουρκιά.
Το Ελληνικό γένος, όπως λέγει ο γέρος του Μοριά Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, δεν υποτάχτηκε ποτέ στους Τούρκους γιατί το στρατό του τον διατήρησε στα βουνά με τους αρματωλούς και τους κλέφτες και είχε ελεύθερα κάστρα του,τη Μάνη και το Σούλι.
Από την εποχή της Βενετοκρατίας 1684-1715 η Καστάνια είχε τον ιδιαίτερο καπετάνιο της που τον εξέλεγαν οι κάτοικοί της και αυτός αποφάσιζε για πόλεμο, λάμβανε μέρος στις τοπικές συνελεύσεις και συμμετείχε σε άλλες σοβαρές υποθέσεις που απασχολούσαν την περιοχή.
Μετά το 1715, περίοδο της δεύτερης τουρκοκρατίας, το χωριό μας εξακολουθεί να έχει τον δικό του καπετάνιο και αποτελεί τον προμαχώνα ισχυρότατο και απλησίαστο για την είσοδο στην έξω Μάνη από την περιοχή της Μπαρδούνιας.
Κατά την χρονική περίοδο 1760-1780 στο χωριό είναι καπετάνιος ο Παναγιώταρος Βενετσανάκης αρχικλέφτης της κλεφτουριάς του Ταϋγέτου και ένας από τους 12 καπετάνιους της Μάνης. Ο Παναγιώταρος γεννήθηκε το 1743 στην Καστάνια. Οι γονείς του ήρθαν γύρω στα 1715 από την Ανδρούσα Μεσσηνίας,όπως καταγράφεται σε ιστορικά βιβλία. Οικοδόμησαν δύο πύργους και πυργόσπιτα. Οι πύργοι επικοινωνούσαν μεταξύ τους υπογείως, είχαν οδούς διαφυγής προς διάφορες κατευθύνσεις,είχαν υψηλή τοιχοδομή με δύο ισχυρές πόρτες μία στη Δύση και μία στο Βορρά, που περιέκλειαν τον κάθε πύργο με τα πυργόσπιτα,και διέθεταν τρεχούμενο νερό. Οι πόρτες κάθε βράδυ έκλειναν και στους διαδρόμους ελευθερώνονταν άγρια σκυλιά. Επιπλέον, για την άμυνά τους χρησιμοποιούσαν πέτρες, ζεματιστό λάδι, βραστό νερό ακόμα και μελίσσια. Οι πύργοι ήταν απόρθητοι και η κατασκευή τους μέσα και έξω ήταν πολεμική. Ο πύργος του Παναγιώταρου, όπως και άλλοι της Μάνης, τραγουδήθηκαν από το Μανιάτικο λαό, όπως ακριβώς και τα παλικάρια της κλεφτουριάς. Ο πύργος του Παναγιώταρου είχε τη φήμη απόρθητου κάστρου και ήταν σύμβολο ελευθερίας και ισχύος. Ο πύργος αυτός, λίγα χαλάσματα τώρα,δεν διασώθηκε, σε αντίθεση με το Σεράι, όπως μας πληροφορεί σε βιβλίο του ο αείμνηστος Γεράσιμος Καψάλης.
Σε αυτούς τους πύργους της Μάνης από το 1779, το πιθανότερο, φιλοξενήθηκε ο Κωνσταντής Κολοκοτρώνης με την οικογένειά του όπου παρέμεινε μέχρι το 1780. Ο Παναγιώταρος απολάμβανε την εκτίμηση σημαντικών προσώπων, όπως του μητροπολίτη Λακεδαίμονος Ανανία Λαμπαδάρη, που τον υποστήριζε και τον συνέδεσε με τον Κολοκοτρώνη και τον Πετμετζά διά αδελφοποιίας. Επίσης, της μεγάλης οικογένειας της Μάνης Γρηγοράκηδων και κυρίως του Τζανή, ο γιος του οποίου πήρε για σύζυγο την κόρη του Παναγιώταρου Μαρία, καθώς και των Μαυρομιχαλαίων του Οιτύλου και των Τρουπάκηδων της Καρδαμύλης.
Ο Παναγιώταρος ήταν ο δάσκαλος της μάχης και του πολέμου, που και το όνομά του και το γράμμα του σκόρπαε τον τρόμο στον εχθρό όχι μόνο στους Μπαρδουνιώτες Τουρκαλβανούς αλλά και στον Μοριά ολόκληρο.
Έγινε σύμβολο της κλεφτουριάς και ο Αρχικλέφτης του Ταϋγέτου.
Στα είκοσι και πλέον χρόνια δράσεως του έγινε το φόβητρο της Τουρκιάς και ξεπέρασε τα σύνορα της Λακωνίας και κατόρθωσε να φθάσει μέχρι και στο Ναύπλιο. Ήταν ο κυρίαρχος της Πελοποννήσου, ο απροσκύνητος κλέφτης, ανυπότακτος και στρατηγικός νους.
Το 1779 που οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν τους κλέφτες για να εξοντώσουν τους Αλβανούς που μάστιζαν τον Μοριά, ο Παναγιώταρος με τον στρατηγικό νου και την ευφυΐα του προέβλεψε ότι η συμμαχία που ζητούσαν είχε απώτερο σκοπό την υποταγή και την εξόντωσή τους και για αυτό τον λόγο αρνήθηκε να λάβει μέρος. Το γεγονός αυτό εξόργισε τον Χασάν πασά με αποτέλεσμα να στείλει την αρμάδα του στο Μαραθωνήσι. Εκεί ξεμπάρκαρε 14000 στρατό, τον εφοδίασε με κανόνια και άλλο πολεμικό υλικό και τον έστειλε αμέσως με αρχηγό τον Αλήμπεη, εναντίον των κλεφτών του χωριού μας. Ο Θόδωρος Κολοκοτρώνης αναφέρει στα απομνημονεύματά του: «μια ώρα στράτα αλάργα έστησε το ορδί. Έστειλε ο Σερασκέρης Αλήμπεης ένα γράμμα για να προσκυνήσουν και να δώσουν ενέχυρο ένα παιδί ο ένας και ένα ο άλλος και να τραβήξει χέρι από δαύτους. Αυτοί αποκρίθησαν «δεν προσκυνούμε και όποιος μείνει νικημένος ας προσκυνήσει’’». Ο Λεωνίδας ξαναζωντάνεψε στο χωριό μας και ένα νέο ‘μολών λαβέ’ αντήχησε στον Ταΰγετο και έφτασε μέχρι την Σπάρτη. Δώδεκα μέρες και δώδεκα νύχτες πολεμούσαν με ανδρεία και γενναιότητα με 150 παλικάρια χωρίς να έλθει βοήθεια από την Μάνη.
Τραγικές στιγμές, κορυφαίες ώρες. Έξω από τους δυο πύργους και τα πυργόσπιτα χιλιάδες ο εχθρός, ασφυκτικά πάνοπλος, μαινόμενος, ατελείωτος. Συνταράσσονται τα λαγκάδια, οι πλαγιές και τα βουνά του Ταϋγέτου και της Μάνης από τις κανονιές και τις βόμβες που ολημερίς σφυροκοπούσαν τους πύργους. Πόσο να βάσταγαν ακόμη, όσο και αν οι πύργοι ήταν ισχυροί. Μετά από ένα δωδεκαήμερο ασφυκτικής πολιορκίας από χιλιάδες και καθώς τα πολεμοφόδια σώνονταν, δεν τους έμεινε τίποτε άλλο και αποφάσισαν «να φύγουν διά νυκτός και να διαδράσουν και ούτω την νύκτα (σαν σήμερα πριν από 229 χρόνια) με τη δύσιν της σελήνης εξήλθον με τα ξίφη εις τας χείρας» .
Και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματα του αφηγείται: «Απεφάσισαν να φύγουν από τους πύργους. Οι πύργοι ήταν δύο και ο ένας ήταν του πατέρα του Παναγιώταρου και ο άλλος ήταν του πατέρα μου και του Παναγιώταρου. Ο πατέρας του Παναγιώταρου ήταν 80 ετών ως και η μητέρα του και μη ημπορώντας να φύγουν στο γιουρούσι με τα άλλα γυναικόπαιδα,είπε του Παναγιώταρου και του πατέρα μου:''Βάλτε φωτιά στους άλλους πύργους,εγώ μένω εδώ.''».
Και συνεχίζει ο γέρος του Μοριά: « Όταν έκαμαν το γιουρούσι έπιασαν τα βουνά οι Τούρκοι δια νυχτός. Εβασίλευσεν το φεγγάρι εις την μέσην νύκτα και βασιλέυοντος το φεγγάρι εβγήκαν. Νύκτα μικρή και δεν έλαβαν καιρό να φύγουν κατά την Μάνη. Επήγαν εις τους λόγγους και επήρε η μέρα. Τον Παναγιώταρο ζωντανό τον έπιασαν και έπειτα τον εσκότωσαν οι Μπαρδουνιώτες. Ο πατέρας μου σκοτώθηκε με δύο αδέρφια Αποστόλη και Γεώργη. Εγώ, η μάνα μου, η αδελφή μου εγλίτωσαν με τα παλικάρια του πατέρα μου. ο γέρων πατέρας του Παναγιώταρου επολέμαε από τον πύργο και εμαρτύρησε το φιτίλι ο δούλος που επροσκύνησε και τον γέροντα τον έπιασαν ζωντανό. Ο καπετάν Μπέης ερώτησε: γιατί δεν προσκυνάει; «τώρα προσκυνώ, προσκυνημένο κεφάλι δεν κόβεται, του έκοψαν χέρι και πόδια, τον εκατράμησαν.» Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι 3000 ήταν οι απώλειες των Τούρκων και 350 οι νεκροί και αιχμάλωτοι πολιορκημένοι. Με το χαλασμό του Παναγιώταρου και του Κωνσταντή Κολοκοτρώνη φαίνεται να ησυχάζει ο Μοριάς και να λουφάζει η κλεφτουριά, απο το 1780 εως το 1801. Ο Παναγιώταρος, όπως αναφέρει ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του « ήταν γίγαντας, νέος, μαύρα μαλλιά, σόι άνθρωπος, άσπρος, 37-38 χρονών.»Ηταν ο γνήσιος εκφραστής και ενσαρκωτής του ελεύθερου και ανυπότακτου πνεύματος που χαρακτηρίζει την ελληνική φυλή. Μανιάτης, δεν υπάκουσε ποτέ σε κανέναν. Είναι άνθρωπος που παραμένει για τον Έλληνα του σήμερα και του αύριο πρότυπο λεβεντιάς και ανδρείας, φυσιογνωμία μοναδική γενναιότητας και καθήκοντος. Είναι ο άνθρωπος σύμβολο ενότητας και πατριωτισμού, συνέπειας και ετοιμότητος, σε ό, τι μπορεί να ρθει, σε ό,τι μπορεί να ανακάμψει την πορεία μας και την ιστορική θέση μας στο ιστορικό γίγνεσθαι και στο χρόνο. Η μάχη του χωριού μας με την έξοδο των τουρκομάχων ηρώων της παίρνει κάτι από την λάμψη της μάχης των Θερμοπυλών και της εξόδου του Μεσολογγίου, του χορού του Ζαλόγγου, της αυτοθυσίας της μονής του Αρκαδίου και των οχυρών της Μακεδονίας και της Θράκης και τόσων άλλων αυτοθυσιών της ελληνικής φυλής. Το αίμα που πότισε και αγίασε το χώμα του χωριού μας και της Μάνης και τρέχει το ίδιο μέσα στο δικό μας ας γίνει φως που θα φωτίζει το δρόμο της ζωής μας ώστε και εμείς περήφανα όπως οι πρόγονοί μας να τους λέμε: άμες δε εγεσόμεθα πολλώ κάρονες. (εμείς θα γίνουμε πολύ καλύτεροί σας) Και πράγματι απο το χωριό μας προήλθαν αξιόλογοι άνθρωποι, που διακρίθηκαν σε πολλούς τομείς, αξιοθαύμαστοι βιοπαλαιστές που το τίμησαν με το μόχθο και τον ιδρώτα τους, και πολλοί από τους παραπάνω προσέφεραν όταν χρειάστηκε ακόμη και το αίμα τους για την πατρίδα και έγιναν όλοι τους φως για να φωτίζουν εμάς τους νεότερους Καστανιώτες.
Σας ευχαριστούμε εκ προοϊμίου που μας τιμάτε με την παρουσία σας σε αυτήν την σεμνή τελετή για τους ήρωες του χωριού μας και της αδούλωτης Μάνης που τη δόξασαν κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας.
Βρισκόμαστε στο ηρώον του χωριού μας το οποίο ανηγέρθη το 1967 από την Καψάλειο Επιτροπή της οποίας μέλη ήταν οι αείμνηστοι Τάκης Μπανάκος, Ευάγγελος Καψάλης και Ιωάννης Καραμπέρης και χρηματοδοτήθηκε από το κληροδότημα του αείμνηστου Γεράσιμου Καψάλη του οποίου το όραμα και η επιθυμία πραγματοποιήθηκε για να τιμηθούν οι ήρωες του χωριού μας.
Για του ήρωες αυτούς που κοσμούν το πάνθεο των ηρώων του ελληνισμού βρισκόμαστε σήμερα εδώ προκειμένου να αποδώσουμε τον ελάχιστο φόρο τιμής στην μνήμη τους.
Ο ήρωας Κορκοντύλος Κλαδας , αρχηγός των Μανιατών από το 1463 έως το 1481 αγωνιζόταν για την απελευθέρωση και ανεξαρτησία της ευρύτερης περιοχής της Μάνης και ολόκληρου του Μοριά.
Τον Απρίλιο του 1481 περικυκλώνεται από 10000 Τούρκους στην Καστάνια, ή Καστάνιτζα, ή Καστράνιτζα, όπως ονομαζόταν τότε, και δίνει αποφασιστική μάχη για εικοσιτέσσερις ώρες. Ο αγώνας είναι άνισος και με ηρωική έξοδο προς την Μάνη διασώζεται από τον Βασιλιά της Νεαπόλεως Φερδινάνδο και καταφεύγει στην Νεάπολη.
Η ευρύτερη περιοχή τότε ρημάχθηκε, τα χωριά λεηλατήθηκαν και σκλαβώθηκαν στα άγρια στίφη του ισλάμ. Όσοι κάτοικοι πρόλαβαν, κατέφυγαν στις σπηλιές και στα απάτητα κορφοβούνια του Ταϋγέτου από όπου εξακολούθησαν ανυποχώρητοι τον αγώνα τους.
Ο Κορκοντύλος Κλαδάς επανήλθε στην Μάνη και με τους Μανιάτες συνέχισε τον πόλεμο κατά των Τούρκων. Το 1490 έφτασε μέχρι την Χειμάρα της Ηπείρου, όπου μαχόμενος κατά των υπέρτερων τουρκικών δυνάμεων συνελήφθη και υπέστει μαρτυρικό θάνατο.
Το αίμα που χύθηκε και αγίασε τα χώματα της Καστάνιας και τα βουνά του Ταϋγέτου δεν χύθηκε μάταια. Θέριεψε την πίστη για την συνέχιση του πολέμου για την ελευθερία του Μοριά ολόκληρου,και είναι η πρώτη ενσυνείδητη ένοπλη ελληνική κίνηση, η πρώτη αντίδραση προς την Τουρκιά.
Το Ελληνικό γένος, όπως λέγει ο γέρος του Μοριά Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, δεν υποτάχτηκε ποτέ στους Τούρκους γιατί το στρατό του τον διατήρησε στα βουνά με τους αρματωλούς και τους κλέφτες και είχε ελεύθερα κάστρα του,τη Μάνη και το Σούλι.
Από την εποχή της Βενετοκρατίας 1684-1715 η Καστάνια είχε τον ιδιαίτερο καπετάνιο της που τον εξέλεγαν οι κάτοικοί της και αυτός αποφάσιζε για πόλεμο, λάμβανε μέρος στις τοπικές συνελεύσεις και συμμετείχε σε άλλες σοβαρές υποθέσεις που απασχολούσαν την περιοχή.
Μετά το 1715, περίοδο της δεύτερης τουρκοκρατίας, το χωριό μας εξακολουθεί να έχει τον δικό του καπετάνιο και αποτελεί τον προμαχώνα ισχυρότατο και απλησίαστο για την είσοδο στην έξω Μάνη από την περιοχή της Μπαρδούνιας.
Κατά την χρονική περίοδο 1760-1780 στο χωριό είναι καπετάνιος ο Παναγιώταρος Βενετσανάκης αρχικλέφτης της κλεφτουριάς του Ταϋγέτου και ένας από τους 12 καπετάνιους της Μάνης. Ο Παναγιώταρος γεννήθηκε το 1743 στην Καστάνια. Οι γονείς του ήρθαν γύρω στα 1715 από την Ανδρούσα Μεσσηνίας,όπως καταγράφεται σε ιστορικά βιβλία. Οικοδόμησαν δύο πύργους και πυργόσπιτα. Οι πύργοι επικοινωνούσαν μεταξύ τους υπογείως, είχαν οδούς διαφυγής προς διάφορες κατευθύνσεις,είχαν υψηλή τοιχοδομή με δύο ισχυρές πόρτες μία στη Δύση και μία στο Βορρά, που περιέκλειαν τον κάθε πύργο με τα πυργόσπιτα,και διέθεταν τρεχούμενο νερό. Οι πόρτες κάθε βράδυ έκλειναν και στους διαδρόμους ελευθερώνονταν άγρια σκυλιά. Επιπλέον, για την άμυνά τους χρησιμοποιούσαν πέτρες, ζεματιστό λάδι, βραστό νερό ακόμα και μελίσσια. Οι πύργοι ήταν απόρθητοι και η κατασκευή τους μέσα και έξω ήταν πολεμική. Ο πύργος του Παναγιώταρου, όπως και άλλοι της Μάνης, τραγουδήθηκαν από το Μανιάτικο λαό, όπως ακριβώς και τα παλικάρια της κλεφτουριάς. Ο πύργος του Παναγιώταρου είχε τη φήμη απόρθητου κάστρου και ήταν σύμβολο ελευθερίας και ισχύος. Ο πύργος αυτός, λίγα χαλάσματα τώρα,δεν διασώθηκε, σε αντίθεση με το Σεράι, όπως μας πληροφορεί σε βιβλίο του ο αείμνηστος Γεράσιμος Καψάλης.
Σε αυτούς τους πύργους της Μάνης από το 1779, το πιθανότερο, φιλοξενήθηκε ο Κωνσταντής Κολοκοτρώνης με την οικογένειά του όπου παρέμεινε μέχρι το 1780. Ο Παναγιώταρος απολάμβανε την εκτίμηση σημαντικών προσώπων, όπως του μητροπολίτη Λακεδαίμονος Ανανία Λαμπαδάρη, που τον υποστήριζε και τον συνέδεσε με τον Κολοκοτρώνη και τον Πετμετζά διά αδελφοποιίας. Επίσης, της μεγάλης οικογένειας της Μάνης Γρηγοράκηδων και κυρίως του Τζανή, ο γιος του οποίου πήρε για σύζυγο την κόρη του Παναγιώταρου Μαρία, καθώς και των Μαυρομιχαλαίων του Οιτύλου και των Τρουπάκηδων της Καρδαμύλης.
Ο Παναγιώταρος ήταν ο δάσκαλος της μάχης και του πολέμου, που και το όνομά του και το γράμμα του σκόρπαε τον τρόμο στον εχθρό όχι μόνο στους Μπαρδουνιώτες Τουρκαλβανούς αλλά και στον Μοριά ολόκληρο.
Έγινε σύμβολο της κλεφτουριάς και ο Αρχικλέφτης του Ταϋγέτου.
Στα είκοσι και πλέον χρόνια δράσεως του έγινε το φόβητρο της Τουρκιάς και ξεπέρασε τα σύνορα της Λακωνίας και κατόρθωσε να φθάσει μέχρι και στο Ναύπλιο. Ήταν ο κυρίαρχος της Πελοποννήσου, ο απροσκύνητος κλέφτης, ανυπότακτος και στρατηγικός νους.
Το 1779 που οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν τους κλέφτες για να εξοντώσουν τους Αλβανούς που μάστιζαν τον Μοριά, ο Παναγιώταρος με τον στρατηγικό νου και την ευφυΐα του προέβλεψε ότι η συμμαχία που ζητούσαν είχε απώτερο σκοπό την υποταγή και την εξόντωσή τους και για αυτό τον λόγο αρνήθηκε να λάβει μέρος. Το γεγονός αυτό εξόργισε τον Χασάν πασά με αποτέλεσμα να στείλει την αρμάδα του στο Μαραθωνήσι. Εκεί ξεμπάρκαρε 14000 στρατό, τον εφοδίασε με κανόνια και άλλο πολεμικό υλικό και τον έστειλε αμέσως με αρχηγό τον Αλήμπεη, εναντίον των κλεφτών του χωριού μας. Ο Θόδωρος Κολοκοτρώνης αναφέρει στα απομνημονεύματά του: «μια ώρα στράτα αλάργα έστησε το ορδί. Έστειλε ο Σερασκέρης Αλήμπεης ένα γράμμα για να προσκυνήσουν και να δώσουν ενέχυρο ένα παιδί ο ένας και ένα ο άλλος και να τραβήξει χέρι από δαύτους. Αυτοί αποκρίθησαν «δεν προσκυνούμε και όποιος μείνει νικημένος ας προσκυνήσει’’». Ο Λεωνίδας ξαναζωντάνεψε στο χωριό μας και ένα νέο ‘μολών λαβέ’ αντήχησε στον Ταΰγετο και έφτασε μέχρι την Σπάρτη. Δώδεκα μέρες και δώδεκα νύχτες πολεμούσαν με ανδρεία και γενναιότητα με 150 παλικάρια χωρίς να έλθει βοήθεια από την Μάνη.
Τραγικές στιγμές, κορυφαίες ώρες. Έξω από τους δυο πύργους και τα πυργόσπιτα χιλιάδες ο εχθρός, ασφυκτικά πάνοπλος, μαινόμενος, ατελείωτος. Συνταράσσονται τα λαγκάδια, οι πλαγιές και τα βουνά του Ταϋγέτου και της Μάνης από τις κανονιές και τις βόμβες που ολημερίς σφυροκοπούσαν τους πύργους. Πόσο να βάσταγαν ακόμη, όσο και αν οι πύργοι ήταν ισχυροί. Μετά από ένα δωδεκαήμερο ασφυκτικής πολιορκίας από χιλιάδες και καθώς τα πολεμοφόδια σώνονταν, δεν τους έμεινε τίποτε άλλο και αποφάσισαν «να φύγουν διά νυκτός και να διαδράσουν και ούτω την νύκτα (σαν σήμερα πριν από 229 χρόνια) με τη δύσιν της σελήνης εξήλθον με τα ξίφη εις τας χείρας» .
Και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματα του αφηγείται: «Απεφάσισαν να φύγουν από τους πύργους. Οι πύργοι ήταν δύο και ο ένας ήταν του πατέρα του Παναγιώταρου και ο άλλος ήταν του πατέρα μου και του Παναγιώταρου. Ο πατέρας του Παναγιώταρου ήταν 80 ετών ως και η μητέρα του και μη ημπορώντας να φύγουν στο γιουρούσι με τα άλλα γυναικόπαιδα,είπε του Παναγιώταρου και του πατέρα μου:''Βάλτε φωτιά στους άλλους πύργους,εγώ μένω εδώ.''».
Και συνεχίζει ο γέρος του Μοριά: « Όταν έκαμαν το γιουρούσι έπιασαν τα βουνά οι Τούρκοι δια νυχτός. Εβασίλευσεν το φεγγάρι εις την μέσην νύκτα και βασιλέυοντος το φεγγάρι εβγήκαν. Νύκτα μικρή και δεν έλαβαν καιρό να φύγουν κατά την Μάνη. Επήγαν εις τους λόγγους και επήρε η μέρα. Τον Παναγιώταρο ζωντανό τον έπιασαν και έπειτα τον εσκότωσαν οι Μπαρδουνιώτες. Ο πατέρας μου σκοτώθηκε με δύο αδέρφια Αποστόλη και Γεώργη. Εγώ, η μάνα μου, η αδελφή μου εγλίτωσαν με τα παλικάρια του πατέρα μου. ο γέρων πατέρας του Παναγιώταρου επολέμαε από τον πύργο και εμαρτύρησε το φιτίλι ο δούλος που επροσκύνησε και τον γέροντα τον έπιασαν ζωντανό. Ο καπετάν Μπέης ερώτησε: γιατί δεν προσκυνάει; «τώρα προσκυνώ, προσκυνημένο κεφάλι δεν κόβεται, του έκοψαν χέρι και πόδια, τον εκατράμησαν.» Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι 3000 ήταν οι απώλειες των Τούρκων και 350 οι νεκροί και αιχμάλωτοι πολιορκημένοι. Με το χαλασμό του Παναγιώταρου και του Κωνσταντή Κολοκοτρώνη φαίνεται να ησυχάζει ο Μοριάς και να λουφάζει η κλεφτουριά, απο το 1780 εως το 1801. Ο Παναγιώταρος, όπως αναφέρει ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του « ήταν γίγαντας, νέος, μαύρα μαλλιά, σόι άνθρωπος, άσπρος, 37-38 χρονών.»Ηταν ο γνήσιος εκφραστής και ενσαρκωτής του ελεύθερου και ανυπότακτου πνεύματος που χαρακτηρίζει την ελληνική φυλή. Μανιάτης, δεν υπάκουσε ποτέ σε κανέναν. Είναι άνθρωπος που παραμένει για τον Έλληνα του σήμερα και του αύριο πρότυπο λεβεντιάς και ανδρείας, φυσιογνωμία μοναδική γενναιότητας και καθήκοντος. Είναι ο άνθρωπος σύμβολο ενότητας και πατριωτισμού, συνέπειας και ετοιμότητος, σε ό, τι μπορεί να ρθει, σε ό,τι μπορεί να ανακάμψει την πορεία μας και την ιστορική θέση μας στο ιστορικό γίγνεσθαι και στο χρόνο. Η μάχη του χωριού μας με την έξοδο των τουρκομάχων ηρώων της παίρνει κάτι από την λάμψη της μάχης των Θερμοπυλών και της εξόδου του Μεσολογγίου, του χορού του Ζαλόγγου, της αυτοθυσίας της μονής του Αρκαδίου και των οχυρών της Μακεδονίας και της Θράκης και τόσων άλλων αυτοθυσιών της ελληνικής φυλής. Το αίμα που πότισε και αγίασε το χώμα του χωριού μας και της Μάνης και τρέχει το ίδιο μέσα στο δικό μας ας γίνει φως που θα φωτίζει το δρόμο της ζωής μας ώστε και εμείς περήφανα όπως οι πρόγονοί μας να τους λέμε: άμες δε εγεσόμεθα πολλώ κάρονες. (εμείς θα γίνουμε πολύ καλύτεροί σας) Και πράγματι απο το χωριό μας προήλθαν αξιόλογοι άνθρωποι, που διακρίθηκαν σε πολλούς τομείς, αξιοθαύμαστοι βιοπαλαιστές που το τίμησαν με το μόχθο και τον ιδρώτα τους, και πολλοί από τους παραπάνω προσέφεραν όταν χρειάστηκε ακόμη και το αίμα τους για την πατρίδα και έγιναν όλοι τους φως για να φωτίζουν εμάς τους νεότερους Καστανιώτες.
“Αιωνία σας η μνήμη αθάνατοι ήρωες”
“Ζήτω η Καστάνια,Ζήτω η Μάνη,Ζήτω η Ελλάδα”
“Ζήτω η Καστάνια,Ζήτω η Μάνη,Ζήτω η Ελλάδα”
Η ομιλία εκφωνήθηκε απο τον πρόεδρο του συλλόγου μας, Κων/νο Μ.Αρφάνη στο μνημείο Ηρώων του χωριού μας στις 19/7/09
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)